Różnice pomiędzy fundacją i stowarzyszeniem są fundamentalne. Warto dobrze zastanowić się nad wyborem formy prawnej NGO.

Pierwszym i podstawowym pytaniem przed jakim staje osoba zamierzająca rozpocząć przygodę z własną organizacją pozarządową (NGO – ang. non governmental organisation) jest rozważenie, w jakiej formie zamierza tę działalność prowadzić. Niekiedy wiemy z góry, czy ma to być fundacja, czy stowarzyszenie i kształtujemy jej formę z pełnym przekonaniem i świadomością konsekwencji. Jednak dla wielu osób rozpoczynających swoją przygodę z NGO różnice pomiędzy obiema formami nie wydają się istotne. To błąd, bo są one fundamentalne i w krótkim czasie od rozpoczęcia działalności zaczynają na nią wpływać.

Różnice pomiędzy fundacją i stowarzyszeniem najbardziej obrazowo ukazują nam definicje obu form organizacyjnych. W przepisach prawa polskiego odnajdujemy jedynie definicję stowarzyszenia, którą zawarto w ustawie Prawo o stowarzyszeniach. Brak natomiast ustawowej definicji fundacji. Należy więc odwołać się do fachowej literatury, w której temat podejmowano wielokrotnie. Nie wchodząc w szczegóły naukowych rozważań, zwróćmy uwagę na najważniejsze cechy różnicujące obie formy działalności.

Fundacja, a stowarzyszenie

Fundacja w swej istocie stanowi pewną wydzieloną w akcie fundacyjnym przez fundatora część majątku. Ma on służyć określonym celom użytecznym społecznie lub gospodarczo.

Stowarzyszenie jest z kolei dobrowolnym, samorządnym i trwałym zrzeszeniem osób o celach niezarobkowych.

Od razu rzuca nam się w oczy fundamentalna różnica, jaką jest istota obu form prowadzenia działalności. Podczas gdy fundacja jest wydzielonym majątkiem, to stowarzyszeniem jest grupa osób. Rodzi to konsekwencje przede wszystkim w zakresie ich wewnętrznego ustroju i sposobu funkcjonowania.

Fundacja

W przypadku fundacji pełna decyzyjność w początkowej fazie pozostaje w gestii fundatora ustanawiającego fundację. Koniec końców, to on przeznacza własny majątek dla realizacji przez fundację określonych celów. Dalsza rola fundatora jest zależna od tego, w jaki sposób określimy statut. Można jego postanowienia sformułować tak, że to przy fundatorze pozostanie uprawnienie do ustanawiania władz fundacji i określania ich składu osobowego. Fundator może również osobiście pełnić dowolną funkcję we władzach fundacji, o ile tak postanowiono w statucie.

Formuła tej formy prowadzenia działalności jest tak szeroka, że z drugiej strony fundator może ograniczyć się jedynie do powołania fundacji, wyznaczenia pierwszej rady fundacji. Później może… więcej się nią nie interesować. Wszystko zależy od tego, w jaki sposób skonstruujemy statut, a ten warto dopasować do konkretnych zamierzeń naszej działalności, a nie opierać się na gotowych wzorach z internetu. Te mogą być nawet dobre, ale powstawały w innych realiach i niekoniecznie sprawdzą się w naszej nowej fundacji.

Stowarzyszenie

Stowarzyszenie natomiast jest zrzeszeniem osób, zatem majątek nie odgrywa w tym przypadku tak doniosłej roli, jak w fundacji. Samo powstanie stowarzyszenia musi nastąpić z inicjatywy grupy osób, która następnie podejmuje pracę w celu osiągnięcia swoich celów. Stowarzyszenia cechują się wewnętrznym ustrojem demokratycznym. W drodze głosowania następuje wybór władz, które sprawują swoją funkcję przez daną kadencję, której długość określa się w statucie. Istotną rolę odgrywają również organy kontroli wewnętrznej.

W przypadku stowarzyszenia kluczowe jest właściwe skonstruowanie statutu. Powinien on z góry wykluczać niedopowiedzenia, zapobiegać sporom proceduralnym i powinien przewidywać rozwiązanie najtrudniejszych sytuacji kryzysowych.

Wybierając zatem formę organizacyjną działalności, jaką zamierzamy prowadzić musimy wziąć pod uwagę powyższe i zdecydować, która forma najbardziej odpowiada naszym planom i oczekiwaniom.